“Sân khấu Thực cảnh – Giả cảnh là một trong những xu hướng mới cho Nghệ thuật biểu diễn Việt Nam” – Tiến sĩ, đạo diễn Phạm Ngọc Hiền nhận định
Với điều kiện thiên nhiên đẹp ở Việt Nam thì các chương trình nghệ thuật được dàn dựng theo hình thức thực cảnh đang là một xu thế được rất nhiều các đạo diễn quan tâm. Và thực tế, trong những năm qua, các sân khấu thực cảnh và giả cảnh ở nước ta cũng nở rộ nhiều chương trình như thế từ Bắc chí Nam.
Đạo diễn Ngọc Hiền
Đạo diễn, Tiến sĩ Phạm Ngọc Hiền chia sẻ: Dàn dựng sân khấu thực cảnh theo nghĩa nôm na là dựa trên cảnh quan thiên nhiên sẵn có, người đạo diễn bằng sáng tạo cá nhân sẽ nghệ thuật hoá và sử dụng các công nghệ, thủ pháp nghệ thuật biến chúng thành một sân khấu độc bản, kết hợp những bản sắc của địa phương để tạo ra chương trình trình diễn trước công chúng. Còn sân khấu giả bản là sân khấu được dàn dựng gần giống như thực và tạo cảm giác như thực về cảnh quan đối với người xem. Người đạo diễn phải thể hiện tính chân thực cho sản phẩm nghệ thuật, sân khấu trình diễn giả thực này.
Vừa qua, tại bờ biển đẹp của Bình Thuận diễn ra chương trình Bế mạc Năm Du Lịch Quốc Gia đã xuất hiện cùng lúc 2 sân khấu đồng hiện tạo nhiều bất ngờ cho khán giả. Một sân khấu trên bờ biển và một sân khấu dựa vào cảnh quan thực cảnh của biển được sáng tạo thành không gian biểu diễn. Đạo diễn Phạm Ngọc Hiền đã đưa khán giả đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác. Chương trình đã được tỉnh Bình Thuận và khán giả đánh giá cao về quy mô, tầm vóc và các giá trị nghệ thuật.
Anh có thể cho biết thêm về mô-tuýp những sân khấu mà anh đã dàn dựng?
Được may mắn học hỏi từ khi còn là một diễn viên, biên đạo múa từ các đạo diễn bậc thầy, đàn anh, các thế hệ đi trước qua quá trình làm việc chung như đạo diễn Tất My Loan, Huỳnh Phúc Điền, Phạm Hoàng Nam, Đinh Anh Dũng, Trần Vi Mỹ… tôi cố gắng làm việc và vận dụng những gì đã lĩnh hội và đến nay tôi vẫn luôn xem chương trình mà các anh thực hiện để cập nhật. Bế mạc Năm Du Lịch Quốc Gia 2023 không phải là chương trình đầu tiên tôi dàn dựng dựa trên không gian thiên nhiên tuyệt mỹ sẵn có. Tôi đã từng thực hiện chương trình Ánh Trăng và người đưa đò thầm lặng tại một rừng cây ở Củ Chi, Chương trình Hành trình di sản ở Quảng Nam và nhận được những lời mời khác tại một số cảnh quan như Ninh Bình, Huế… Đây cũng là hướng sáng tạo mà tôi rất yêu thích vì ở nước ta có nhiều cảnh quan rất đẹp. Nếu có nhiều cơ hội tôi sẽ cố gắng khai thác những cảnh đẹp của Việt Nam để giới thiệu với khán giả, du khách.
Bối cảnh đẹp đem lại khả năng thành công cao về mặt hình ảnh đối với đạo diễn. Sân khấu thực cảnh hay giả cảnh sẽ rất tốn kém về mặt công nghệ ánh sáng, diễn viên nhưng bù lại có khi giảm được chi phí xây dựng sân khấu cho Nhà tổ chức và đưa khán giả thoát khỏi những góc nhìn sân khấu hộp, sân khấu sàn gỗ mà mọi người hay xem. Tuy nhiên rất quan trọng khi quản lý vấn đề vệ sinh khu vực và tối kỵ việc phá vỡ cảnh quan tự nhiên, nhất là cái hồn của không gian văn hóa mà chúng ta biến nó thành nơi biểu diễn.
Làm sân khấu thực cảnh là biến không gian tự nhiên trở nên đẹp hơn qua sự sáng tạo của đạo diễn chứ không phải là phá nó đi hay biến không gian sẵn có thành một sân khấu lạ lẫm không có nét liên quan với hiện trạng ban đầu.
Sắp tới anh có dự tính gì về việc phát triển sân khấu thực cảnh, giả cảnh?!
Sân khấu thực cảnh phụ thuộc vào sự mời gọi và chấp thuận của mỗi địa phương, không phải tôi muốn hay tự làm là được nhưng nếu có cơ hội làm đạo diễn ở những nơi có cảnh quan đẹp tôi sẽ xây dựng chương trình theo hướng thực cảnh. Bởi vì tôi yêu thích cảnh đẹp Việt Nam và cũng mong muốn khám phá, tìm hiểu nhiều hơn về sân khấu thực cảnh, giả cảnh ở Việt Nam. Cụ thể tôi cũng hướng đến một số địa điểm như Địa đạo Củ Chi, Côn Đảo, khu vực rừng Tây Nguyên, một số khu vực miền Tây và những nơi có biển đẹp khác.
Tiến sĩ, đạo diễn Phạm Ngọc Hiền là người có thâm niên hoạt động lâu năm trong nghề. Anh phát triển sự nghiệp từ một diễn viên múa nổi tiếng của vũ đoàn ABC. Phát triển qua từng năm đã kiêm qua nhiều vị trí như quản lý Phòng Nghệ thuật – Tổ chức biểu diễn của Trung tâm Ca nhạc nhẹ Thành phố, giám đốc ABC Entertainment, giảng viên tại các Trường đại học lớn có chuyên ngành nghệ thuật. Anh tốt nghiệp loại giỏi cử nhân Biên đạo múa, thạc sĩ Quản lý Văn hoá, tiến sĩ Nghệ thuật học.
Chúc anh ngày càng đạo diễn được nhiều chương trình và có thêm nhiều chương trình thực cảnh để khám phá những sáng tạo mà anh đang ấp ủ.
