Tập 10 Chị Em Gỡ Rối sẽ là những vấn đề xoay quanh chủ đề Tài sản trong gia đình. Tại đây, tiến sĩ Tô Nhi A, luật sư Dương Ánh Nga và MC Phương Uyên sẽ cùng nhau đưa ra ý kiến, bày tỏ quan điểm, góc nhìn đa chiều để đưa ra những giải pháp tối ưu giúp khán giả gỡ rối.
Chị Hồng Nhung (33 tuổi) gọi điện đến chương trình để chia sẻ về chuyện chị gái Hồng Lan đâm đơn kiện các người em trong nhà tại tòa án huyện về tranh chấp tài sản do cha để lại. Chị Hồng Nhung nói: “Cha tôi mất, để lại hai thửa đất đã chia miệng cho các con. Chị Lan chưa bao giờ nói đã mua đất hay ngăn cản chúng tôi xây nhà kiên cố trên đó và chúng tôi là người sử dụng phần đất đó từ xưa đến nay.
Nhưng năm 2022, chị Lan kiện chúng tôi dựa trên tờ giấy mua bán nhà đất giữa chị và cha tôi năm 1986, cho rằng chị đã mua toàn bộ tài sản. Tòa sơ thẩm chấp nhận tờ giấy này, buộc chúng tôi trả lại toàn bộ tài sản cho chị Lan. Chúng tôi đã nộp hồ sơ kháng nghị lên tòa án cấp cao và đang chờ giải quyết. Sổ đỏ đứng tên cha tôi, được cấp năm 2001 – 2002. Năm 2002, chị Lan làm ăn thua lỗ, cha tôi thương con nên đã thế chấp hai thửa đất để chị trả nợ. Sổ đỏ bị thế chấp đến khi cha tôi mất. Đến năm 2022, chị Lan mới lấy sổ đỏ về để kiện chúng tôi”.
Trước câu chuyện của chị Hồng Nhung, luật sư Dương Ánh Nga cho rằng phần lớn những tranh chấp trong gia đình đều phát sinh từ việc thỏa thuận bằng miệng. Nói về giá trị pháp lý của một di chúc qua lời nói, nữ luật sư giải thích: “Di chúc miệng hay hợp đồng miệng cơ bản vẫn có giá trị pháp lý, luật pháp cho phép. Tuy nhiên, giá trị chứng cứ lại rất thấp. Khi xảy ra tranh chấp, người sử dụng thỏa thuận miệng thường sẽ gặp bất lợi”.
Mặt khác, xét về giá trị pháp lý của giấy tay, luật sư Dương Ánh Nga bày tỏ quan điểm: “Theo quan điểm của tôi, giấy tay của chị Lan vẫn có giá trị pháp lý. Bởi vì vào thời điểm trước năm 1993, các giấy tờ mua bán nhà đất rất ít được công chứng vì vậy nhà nước vẫn căn cứ vào bản chất thực tế của giao dịch. Nếu có sự chuyển nhượng, chuyển giao, bàn giao và bên mua đã trả tiền, giao dịch đó được xem là hoàn thành. Do đó, việc mua bán vẫn được công nhận, dù giấy tay có vi phạm về mặt hình thức”.
Tiến sĩ Tô Nhi Anh thắc mắc về việc chị Hồng Lan chỉ có giấy tay nhưng suốt hàng chục năm qua, nhân vật này không sinh sống tại mảnh đất trên, mà những người em còn lại ở đó và dùng đất canh tác. “Vậy thì, dựa trên yếu tố là sự khai thác thường xuyên trên mảnh đất. Và tôi nghĩ những người em còn lại căn cứ vào điều đó, nên có quyền được bảo vệ?”, nữ tiến sĩ thắc mắc.
Giải thích những thắc mắc của tiến sĩ Tô Nhi A, luật sư Dương Ánh Nga nói: “Điều tôi quan tâm đầu tiên trong câu chuyện này là liệu người cha có thực sự giao hai thửa đất đó cho chị Hồng Lan hay không và chị có thực hiện việc canh tác trên mảnh đất đó không, bởi bản chất đây là đất nông nghiệp, chắc chắn phải có canh tác, trồng trọt và có đóng các lệ phí, nghĩa vụ với nhà nước hay không. Tờ giấy mua bán được đưa ra, nhưng nếu giao dịch thực tế không diễn ra, tòa án sẽ không công nhận”.
Nhưng trên thực tế, hai thửa đất của người cha quá cố của chị Lan đã được cấp giấy chứng nhận đầy đủ theo quy định của pháp lực và bản chất tài sản được định đoạt từ năm 1986. Thế nên, hiện tại chị Hồng Lan là người chiếm thế “thượng phong” và thắng kiện ở cả hai cấp tòa.
Ngược lại, chị Hồng Nhung cùng những anh em khác là người nắm giữ và canh tác nhiều năm trên hai thửa đất của người cha quá cố. Qua yếu tố trên thì ủng hộ chị nên tiếp tục kháng cáo lên cấp giám đốc thẩm. Theo quan điểm của luật sư Dương Ánh Nga: “Bởi vì họ cho rằng không có việc bàn giao đất. Tại sao từ năm 1986 đến tận bây giờ không có việc bàn giao đất? Chị Hồng Lan cũng không đóng thuế, lệ phí, không thực hiện nghĩa vụ gì, không canh tác,… Vậy thì người ta đặt dấu chấm hỏi rất lớn về việc liệu năm 1986 có thực sự diễn ra việc mua bán hay không?”.
Sau khi giải thích những vấn đề liên quan, luật sư Dương Ánh Nga đưa ra giải pháp để chị Hồng Nhung và những thành viên còn lại nhận được kết quả thỏa đáng. Nữ luật sư nói: “Theo quan điểm của tôi, chị Hồng Nhung nên thực hiện thủ tục kiến nghị kháng nghị lên Tòa án nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Kiến nghị theo hướng giám đốc thẩm, yêu cầu hủy bỏ bản án sơ thẩm và phúc thẩm để xét xử lại. Trong quá trình này, cần trình bày lại các quan điểm để tòa án xem xét mấu chốt của vấn đề, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho chị”.
Bên cạnh đó, luật sư Dương Ánh Nga cũng đưa ra lời khuyên chân thành, nhắc nhở mọi người nên tránh việc phân chia tài sản hay ký kết hợp đồng chỉ bằng lời nói, nhằm giảm thiểu rủi ro tranh chấp về sau. “Ở Việt Nam, di chúc miệng, hợp đồng miệng,… đều rất thường gặp. Vì vậy, mọi người cần hết sức lưu ý, hiện nay các loại hợp đồng và di chúc miệng đều có hiệu lực theo quy định của pháp luật nhưng phải trải qua nhiều quá trình khắt khe để từ lời nói trở thành văn bản có hiệu lực, theo Bộ luật Dân sự 2015. Thực tế, tôi đã giải quyết rất nhiều vụ kiện mà giá trị chứng cứ bằng miệng rất thấp và khó chứng minh”, nữ luật sư bày tỏ.
Đến câu chuyện thứ hai, chị B gửi thư về chương trình và kể về hoàn cảnh gia đình mình. Mẹ chị B có bốn người con và đã qua đời mà không để lại di chúc. Dù biết mẹ có để lại tài sản, nhưng gia đình không nắm rõ con số chính xác. Thỉnh thoảng, có người đến tìm và trả nợ cho mẹ chị, nói rằng họ không hề hay biết bà đã mất. Thậm chí, trong quá trình dọn dẹp nhà cửa, chị B tình cờ phát hiện một quyển sổ tiết kiệm và biết được mẹ chị có một tài khoản ngân hàng. Liên hệ với chương trình, chị B mong muốn tìm kiếm giải pháp để xác định xem mẹ chị còn sở hữu bất động sản hay các loại tài sản nào khác hay không.
Trường hợp của chị B khiến tiến sĩ Tô Nhi A băn khoăn, không rõ mục đích của chị B. Vì theo nữ tiến sĩ: “Mẹ đã mất rồi, nhưng còn bốn anh chị em. Theo văn hóa Việt Nam, văn hóa gia đình, chúng ta cần nương tựa, đùm bọc và tin cậy lẫn nhau. Nhưng nếu cứ mãi băn khoăn về tài sản của mẹ, chúng ta sẽ nhìn nhau bằng ánh mắt nghi kỵ, đề phòng và kiểm soát. Điều này sẽ dẫn đến một cuộc sống đầy rối ren và bất an”.
Trước quan điểm của tiến sĩ Tô Nhi A, MC Phương Uyên khuyến khích mọi người nên suy nghĩ theo hướng tích cực vì vị khán giả này có thể mong muốn biết được tài sản của mẹ để bốn anh chị em có thể hòa thuận, thống nhất và đồng lòng. Song, nữ MC cũng đề cập đến việc: “Có cách nào để xác định được tài sản mà mẹ để lại không?”.
Đáp lại thắc mắc của MC Phương Uyên, luật sư Dương Ánh Nga thẳng thắn: “Nếu thực sự hỏi cách nào để biết phụ huynh có bao nhiêu tài sản thì là không có. Bởi vì trong giới hạn tìm hiểu nào đó, chúng ta chỉ biết được một phần. Nói 100% thì không thể nào có một kênh hay một cơ quan tổ chức nào khẳng định, tìm hiểu hay giúp xác minh điều đó hết”.
Theo luật sư Dương Ánh Nga, trong trường hợp một người mất đi mà có tài sản là bất động sản, có tính hợp pháp và được cơ quan nhà nước công chứng thì những người con, người thừa kế sẽ biết được thông qua hệ thống công chứng. Có một cổng chung để tra cứu và biết được thông tin về những tài sản trên. Ngoài ra, các tài sản khác như xe đạp hay sổ tiết kiệm được rải rác ở mỗi ngân hàng thì không thể biết.
Nữ luật sư giải thích thêm: “Ví dụ như những tài sản lớn như ô tô hay xe máy có giá trị, thì chắc chắn trên hệ thống của cơ quan quản lý đăng kiểm sẽ có thông tin. Nhưng những sổ tiết kiệm hay tiền mặt rải rác thì không thể nào biết hết được. Ngân hàng không có nghĩa vụ phải cung cấp thông tin cho người thừa kế về số dư tài khoản hay sổ tiết kiệm”.
Tiến sĩ Tô Nhi A cho rằng, cuộc sống vô thường, việc chuẩn bị kỹ lưỡng cho vấn đề tài sản và di chúc là điều cần thiết. Để tránh những tranh chấp không đáng có, chị đề xuất giải pháp: “Phụ huynh có thể lập một danh mục tài sản tập trung, và chỉ tiết lộ cho con cái khi đã hoàn thành sứ mệnh của mình”.
Chị Em Gỡ Rối tập 11 sẽ tiếp tục được phát sóng vào lúc 19h35 Chủ Nhật 16/3/2025 trên VTV9. Chương trình do VTV9 và Jet Studio phối hợp thực hiện.
