Trí tuệ nhân tạo, hay còn gọi là AI, đang ngày càng trở thành trợ lý đắc lực trong nhiều lĩnh vực, từ sáng tạo nội dung, thiết kế, giáo dục cho đến hành chính – kế toán. Với khả năng làm việc không ngừng nghỉ và tốc độ xử lý vượt trội, AI giúp con người tiết kiệm rất nhiều thời gian. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi đó, không ít người đã bắt đầu rơi vào trạng thái phụ thuộc vào AI trong công việc hằng ngày.
Chị Lê Thanh Hằng (TP.HCM) chia sẻ: “Trước đây, tôi coi AI như một công cụ hỗ trợ. Tôi dùng hầu như mọi nơi, mọi lúc. Dùng một thời gian, tôi cảm thấy mình bị đơ, không còn khả năng sáng tạo như trước nữa. Có khi làm xong, tôi cảm thấy giọng văn của mình giống như máy đọc, không phải là tôi nữa”.
Anh Nguyễn Minh Trung (TP.HCM) chia sẻ: “Ban đầu, tôi chỉ muốn tiết kiệm thời gian nên đã sử dụng AI. Nhưng sau một thời gian dài, tôi cảm thấy mình bị lười tư duy. Có lần tôi soạn thảo văn bản, vì quá tin tưởng AI nên tôi không dò lại và đã sai hết ngữ cảnh”.
Thực tế hiện nay, lượng người dùng AI cho công việc cá nhân tại Việt Nam đang tăng mạnh. Đặc biệt là nhóm nhân viên văn phòng, không ít người thừa nhận mất khả năng tập trung, trì hoãn công việc hoặc thậm chí lo lắng khi không có AI hỗ trợ.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Vân – Chuyên gia tâm lý chia sẻ: “Lạm dụng AI sẽ dần làm mất đi sự chủ động, sự sáng tạo và khả năng tư duy của chúng ta, dẫn đến hệ lụy là khiến chúng ta tự đóng khung mình trong suy nghĩ “chỉ cần làm việc một mình với công cụ AI là đủ”. Chúng ta sẽ mất đi những kết nối xã hội, những tương tác và ảnh hưởng đến một số kỹ năng như: kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng tương tác với bạn bè, đồng nghiệp, người thân”.
Bên cạnh những lợi ích không thể phủ nhận, việc quá phụ thuộc vào AI còn khiến người dùng đánh mất thói quen rèn luyện tư duy phản biện, thiếu chủ động trong xử lý tình huống và dễ mất đi năng lực chuyên môn thực sự. Theo các chuyên gia, AI có thể giúp tăng năng suất, nhưng nếu không hiểu rõ giới hạn của nó, con người rất dễ nhầm lẫn giữa hỗ trợ và thay thế.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Vân – Chuyên gia tâm lý chia sẻ thêm: “Thứ nhất, các bạn có thể sử dụng AI trong việc tìm kiếm nguồn tài liệu; đây sẽ là một công cụ hỗ trợ đắc lực cho quá trình tra cứu. Thứ hai, trong một dự án hay bài tập, hoặc bất kỳ lĩnh vực nào, chúng ta nên chia nhỏ công việc: bước nào cần AI hỗ trợ và bước nào con người phải chủ động thực hiện. Đó mới là sử dụng AI thông minh, chứ không thể hoàn toàn phụ thuộc để rồi bị nó dẫn dắt và khiến chúng ta mất đi sự chủ động trong hoạt động của mình”.
Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Chấn – Trường Cao đăng FPT Polytechnic (TP.HCM) đưa ra lời khuyên: “Sẽ có ba nguyên tắc chính. Thứ nhất là nguyên tắc 80/20: con người phải đóng vai trò chủ thể, chiếm 80% công việc. Mình sáng tạo, lên kịch bản, xác định mục tiêu, chất lượng đầu ra; sau đó mới dùng AI để tăng tốc và nâng hiệu suất cho 20% còn lại. Thứ hai, phải có tư duy phản biện: khi AI đưa ra câu trả lời hay nội dung, mình phải đặt câu hỏi tại sao lại như vậy, có lựa chọn nào khác hay không. Và thứ ba, phải lên kế hoạch rõ ràng cho mọi công việc, rồi sử dụng AI để hỗ trợ; tuyệt đối không được phụ thuộc hoàn toàn”.
Có thể thấy, AI là một công cụ tuyệt vời nếu được sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá mức có thể khiến con người trở nên thụ động, thiếu sáng tạo và dễ bị thay thế. Để AI phát huy tối đa khả năng hỗ trợ, điều quan trọng là chúng ta phải giữ lại “phần người” trong quá trình làm việc với máy. Bởi chỉ con người mới có cảm xúc, trực giác và khả năng tạo ra giá trị thực sự cho xã hội.
Câu Chuyện Cuộc Sống phát sóng vào lúc 19:50 Thứ Ba, Thứ Năm và Thứ Sáu hàng tuần trên kênh THVL1. Chương trình do Báo và phát thanh, truyền hình Vĩnh Long phối hợp Jet Studio thực hiện.
