Trong chủ đề Nhận thức của trẻ nhỏ, tiến sĩ Tô Nhi A, NSƯT Ốc Thanh Vân và MC Phương Uyên vừa có những chia sẻ thú vị, không kém phần sâu sắc qua những câu chuyện từ khán giả gửi về chương trình.
Gọi điện đến chương trình Chị Em Gỡ Rối, anh Q chia sẻ về trường hợp con trai 4 tuổi rưỡi không may uống phải dầu lửa vì tưởng rằng nước ngọt. Anh Q kể lại: “Gia đình rất cẩn thận khi để chai dầu lửa trên bàn thờ cao, đựng trong vỏ chai nước ngọt đã lột nhãn. Nhưng không ngờ, con tự leo lên để lấy chai xuống uống. Sau khi uống, bé bị đau bụng và phải nhập viện. Điều đáng lo ngại là trong lúc bé nôn ói, hơi dầu lửa đã đi ngược vào phổi gây ngộ độc phổi”. Sau khi con tỉnh táo, anh Q hỏi lý do thì con nói không biết đó là dầu lửa và tưởng là nước ngọt. Thậm chí, khi anh hỏi về mùi khác lạ, con nói rằng không biết đó là dầu lửa và nghĩ đó là mùi của một loại nước ngọt mới.
Lắng nghe câu chuyện của anh Q, NSƯT Ốc Thanh Vân cho rằng, nhận thức của trẻ ở độ tuổi lên 4 còn nhiều giới hạn và gia đình cần phải quán triệt hơn trong việc sắp xếp đồ đạc. Diễn viên phim Cô gái xấu xí cho biết thêm, dù chưa từng gặp tình huống tương tự nhưng vốn là người sống ngăn nắp, luôn đề cao cảnh giác để bảo vệ an toàn cho gia đình.
“Thời điểm các bé nhà tôi còn nhỏ, gia đình có người hỗ trợ vì mẹ thường xuyên đi quay. Vì vậy, nhà tôi có những cuộc họp gia đình để thống nhất cách sắp xếp đồ đạc, phân loại đồ dùng hàng ngày và đồ ít dùng. Vì với những đồ không an toàn, dù có ghi để xa tầm tay trẻ em, nhưng nếu trẻ leo trèo một chút là tới thì vẫn chưa đủ an toàn. Đó là lý do nhà tôi chưa từng để xảy ra những việc như vậy”, Ốc Thanh Vân nhấn mạnh.
Theo tiến sĩ Tô Nhi A, cần lưu ý đến quá trình phát triển nhận thức của trẻ để hỗ trợ các con trưởng thành an toàn. Nữ tiến sĩ nhấn mạnh: “Ở giai đoạn này, sự phát triển của trẻ rất đa dạng, không chỉ là ngồi im và hiểu biết. Trẻ cũng chưa phân loại được đồ vật. Một chai có hình dáng giống chai nước ngọt thì với bé 4 tuổi rưỡi chưa biết đọc, dù có ghi dầu hôi cũng vô nghĩa vì trẻ sẽ nghĩ đó là một loại nước ngọt có mùi mới. Với trẻ em, mọi thứ đều mới mẻ”.
Trước những phân tích của NSƯT Ốc Thanh Vân và tiến sĩ Tô Nhi A, MC Phương Uyên cho rằng không phải gia đình nào cũng có thể giám sát con của mình liên tục 24/7. Đặc biệt, trong trường hợp của gia đình anh Q, gia đình anh không thể lúc nào cũng bên cạnh theo dõi. Nữ MC đặt ra nghi vấn, làm thế nào để có thể kiểm soát, hạn chế xảy ra những tình huống tương tự.
NSƯT Ốc Thanh Vân đưa ra lời khuyên, những đồ nguy hiểm nên để riêng, không để lẫn vào đồ chơi trẻ em. Nữ nghệ sĩ nhấn mạnh tầm quan trọng về ý thức của người lớn: “Quan trọng nhất là ý thức của người lớn về việc cất trữ. Có nhiều lựa chọn, không nhất thiết dùng lại chai nước ngọt cũ, vì ngay cả người lớn còn nhầm. Những tai nạn tương tự xảy ra không ít, đặc biệt ở những gia đình bận rộn hoặc vùng sâu vùng xa. Nên xem lại ý thức của người lớn trước”.
Với tiến sĩ Tô Nhi A, người lớn cần nhìn nhận lại việc dạy con là một sự đầu tư và quan sát cách các trường mầm non dạy dỗ, điển hình là các biểu tượng để trẻ con dễ dàng nhận biết. “Hãy tạo ra những dấu hiệu riêng trong nhà (ví dụ, gạch chéo đỏ) dán lên những vật dụng nguy hiểm để nhắc nhở trẻ tuyệt đối không chạm vào, chơi đùa, ăn uống. Vấn đề chỉ là tốn công một chút, nhưng vì sự an toàn của con, điều đó hoàn toàn xứng đáng”, nữ tiến sĩ cho hay.
Ở câu chuyện thứ hai, chị X gửi thư đến chương trình và kể lại câu chuyện: “Bé nhà tôi 5 tuổi, vừa về quê ăn Tết được một tuần. Ở đó, bé nghe mọi người xung quanh chơi bài và thường xuyên dùng từ “mày nè”. Về nhà, bé học theo và nói “mày nè” trong mọi tình huống. Tuần trước, bà nội lên chơi, bé từ xa chạy đến ôm và hôn bà một cái thật mạnh, miệng vẫn nói “mày nè”. Đến giờ, gia đình em đã thử nhiều cách nhưng vẫn không biết làm sao để con ngừng dùng từ này”.
NSƯT Ốc Thanh Vân cho rằng, mọi hành động và lời nói của người lớn đều có ảnh hưởng đến trẻ nhỏ, vì trẻ có xu hướng sao chép rất nhanh và nhà chị cũng từng gặp tình huống tương tự. Nữ nghệ sĩ tiết lộ:“Từ khi các con còn nhỏ, tôi đã trao đổi với chồng, nhắc nhở chồng để ý lời nói đến con cái, bởi trẻ nhỏ không hiểu sự suồng sã trong cách xưng hô “mày tao” mà có thể nghĩ đó là cách giao tiếp thông thường. Vì vậy, gia đình tôi gần như tránh hoàn toàn những từ ngữ này trước mặt các con. Ở độ tuổi hiện tại, các con tôi phân biệt được ngữ cảnh sử dụng của những từ như “mày tao”, khi nào là nặng nề, cãi nhau và khi nào là đùa vui”.
Ngược lại, tiến sĩ Tô Nhi A nghĩ phụ huynh nên mừng vì có thêm một tình huống để giáo dục cho con cái. Nữ tiến sĩ nhấn mạnh: “Nhiệm vụ đầu tiên là giúp con hiểu ý nghĩa và ngữ cảnh sử dụng của từ “mày”. Giải thích rằng hôm đó mọi người chơi vui nên dùng như vậy cho rộn ràng. Hai là dạy về vai vế xã hội, con với bạn bè đồng trang lứa khác với con và bà, không được dùng từ “mày” với người lớn. Bởi vì có trường hợp ngược lại, ông bà có thể gọi cháu bằng “mày” với thái độ yêu thương. Vậy nên, quan trọng là dạy con về thứ bậc, hiểu rằng người lớn có thể nói với con như vậy nhưng con thì không, và trong ngữ cảnh đó, đó không phải là chửi mà là yêu thương”.
Khi nghe những phân tích từ tiến sĩ Tô Nhi A khiến nữ diễn viên 8X nhớ lại khoảnh khắc đáng nhớ của mình và các con, thời điểm sinh sống ở nước ngoài. “Ở nước ngoài, các con dùng tiếng Anh nhiều hơn, còn về nhà nói tiếng Việt. Nhưng cứ cãi nhau là chuyển qua tiếng Anh, làm tôi tức điên vì nghe không kịp. Hỏi ra mới biết, nếu cãi nhau bằng tiếng Việt nghe nặng nề lắm, có những từ bực bội thốt ra không được, nên tự động chuyển sang tiếng Anh cho nhẹ bớt. Ít nhất “I” với “you” đã nhẹ hơn rồi. Nhiều từ lóng hoặc ý nặng hơn bình thường, qua tiếng Anh nghe vẫn nhẹ nhàng hơn. Chứ dịch những từ đó sang tiếng Việt thì nặng nề lắm luôn. Tức là nhận thức về mặt ngôn ngữ, hiểu rằng nói vậy anh chị em không thích, bố mẹ nghe không vui, nên tự động chuyển sang “hệ điều hành” ngôn ngữ khác”, diễn viên Cô gái xấu xí hài hước tiết lộ.
MC Phương Uyên còn đưa ra trường hợp, nhiều gia đình lại bật cười khi trẻ nói những điều nghe lạ tai, câu từ “người lớn” nhưng thay vì chỉ dạy, răn đe, cả nhà lại phá lên cười, vỗ tay khuyến khích. Đáp lại, tiến sĩ Tô Nhi A hy vọng mọi người cố gắng tránh điều này vì để trẻ con hiểu rằng đây không phải là hành vi nên lặp lại, và càng không nên tạo ra tình huống để trẻ lặp lại điều đó.
Đối với NSƯT Ốc Thanh Vân, việc dạy con chị có những nguyên tắc riêng mà bản thân và gia đình không được phép vi phạm. “Không phải là cứng nhắc đến mức không đùa giỡn hay không thấy vui khi con có những biểu hiện lạ, nhưng chỉ nên vui vừa phải, đừng cổ vũ việc con nói bậy hay cười nhạo người khác. Dù khoảnh khắc đó bé có đáng yêu thật, nó vẫn để lại những hậu quả về sau, và chúng ta nên cân nhắc điều này”, nữ nghệ sĩ nghiêm túc.
Thông qua hai câu chuyện của anh Q và chị X, NSƯT Ốc Thanh Vân nhắn nhủ: “Một môi trường an toàn là khi người lớn luôn chủ động sắp xếp mọi thứ trong nhà dựa trên ý thức và nhận thức của mình. Bên cạnh đó, việc cẩn trọng trong lời ăn tiếng nói là vô cùng quan trọng, bởi trẻ tiếp nhận điều đó mỗi ngày. Trước khi dạy con, phụ huynh hãy xây dựng một môi trường ngôn ngữ lành mạnh ngay từ gia đình”. Trong khi đó, tiến sĩ Tô Nhi A chia sẻ nhận thức là một quá trình, người lớn phải chủ động dẫn dắt và cần làm gương một cách sinh động.
Chị Em Gỡ Rối tập 19 tiếp theo sẽ phát sóng vào lúc 19h35 Chủ Nhật, ngày 11/5/2025 trên kênh VTV9, do VTV9 phối hợp với Jet Studio thực hiện.
