Trong chủ đề “Tấn công mạng” của chương trình Chị Em Gỡ Rối, diễn viên Trà Ngọc, Tiến sĩ tâm lý Tô Nhi A và MC Phương Uyên mang đến những chia sẻ thẳng thắn về thực trạng công kích trên không gian mạng, từ đó mở ra góc nhìn nhân văn, công bằng và kêu gọi sự văn minh, cẩn trọng hơn trong ứng xử online.
Mở đầu chương trình là câu chuyện của một khán giả. Người phụ nữ này cho biết, chị vốn chỉ là một nội trợ bình thường. Trong một lần lướt Facebook, chị để lại bình luận dưới hình ảnh một nghệ sĩ nổi tiếng ăn mặc gợi cảm. Chị cho rằng đó chỉ là câu nói vu vơ, nhưng ngay sau đó, tài khoản của chị bị cộng đồng mạng tấn công dữ dội. Họ không chỉ soi xét ngoại hình, đào lại ảnh cũ, lôi cả gia đình, con cái vào cuộc, mà còn bịa đặt thông tin, gắn mác “đạo đức giả”. “Tôi vốn chỉ nghĩ đó là một bình luận vu vơ, không ngờ lại phải hứng chịu sự phẫn nộ tập thể. Suốt nhiều ngày liền, tôi như người mất hồn, sợ điện thoại, sợ Internet. Hàng xóm thì cười thầm vì tôi bị mọi người trêu chọc tập thể,” chị trải lòng.
Bình luận về tình huống này, diễn viên Trà Ngọc cho rằng chính sự chủ quan khi xem lời nhận xét là “vu vơ” mới là mấu chốt. Theo Trà Ngọc, cả cộng đồng mạng lẫn người bình luận đều có cái sai, nhưng điều quan trọng là phải nhìn thấy sai lầm của bản thân để rút kinh nghiệm. Tiến sĩ Tô Nhi A cũng nhấn mạnh, người phụ nữ vừa là nạn nhân, nhưng đồng thời cũng từng là một cư dân mạng, nên không thể phủ nhận trách nhiệm cá nhân trong sự việc.
Từ góc nhìn nghệ sĩ, diễn viên Trà Ngọc chia sẻ bản thân nhiều lần đối diện với khủng hoảng tâm lý khi bị công kích tập thể. Nữ diễn viên cho rằng sức nặng của những bình luận tiêu cực trên mạng xã hội rất khủng khiếp, có thể ảnh hưởng đến cả công việc lẫn đời sống gia đình. Cách đối diện hiệu quả là giữ bình tĩnh, xác định rõ nguyên nhân, nếu sai thì nhận và khắc phục; nếu không phải do mình thì nên im lặng, để thời gian làm dịu mọi chuyện.
MC Phương Uyên đặt câu hỏi cho Tiến sĩ tâm lý Tô Nhi A về nguyên nhân sâu xa khiến tình trạng “tấn công mạng” ngày càng gia tăng. Nữ MC đưa ra giả thiết: phải chăng do tâm lý số đông, do sự ẩn danh trong thế giới ảo, hay vì áp lực xã hội khiến nhiều người chọn không gian mạng để trút bỏ bức xúc?
Giải đáp, Tiến sĩ Tô Nhi A nhấn mạnh gốc rễ của vấn đề không nằm ở mạng xã hội mà ở chính con người. Theo Tiến sĩ:“Một người có đời sống ngoài đời ổn định sẽ không biến thế giới online thành rối ren”. Mạng chỉ là công cụ, còn hành vi tấn công xuất phát từ sự bất ổn trong nội tâm mỗi cá nhân. Tiến sĩ dẫn chứng trường hợp chị nội trợ trên cho rằng bình luận của mình chỉ là “vu vơ”. Thực chất, không có lời bình luận nào là vu vơ, bởi đã bấm phím gửi nghĩa là có ý thức hành động.
Chính sự xem nhẹ này phản ánh năng lực ứng xử trên mạng chưa hoàn thiện và thiếu ý thức về tác động lời nói đến người khác. Tiến sĩ phân tích, sự ẩn danh trên mạng khiến nhiều người nghĩ rằng mình có thể thoải mái công kích mà không bị lộ danh tính. Tuy nhiên, người nào có đời sống bận rộn, ngay thẳng và biết tôn trọng giá trị con người thì sẽ không chọn cách dùng tài khoản ảo để tổn thương người khác. Tiến sĩ khẳng định, mạng xã hội chỉ cung cấp phương tiện, còn hành vi tiêu cực là lựa chọn của mỗi người. Ngay cả khi không đồng tình với hình ảnh hay phong cách của một nghệ sĩ, cách ứng xử văn minh nhất là bỏ qua, không theo dõi, thay vì để lại bình luận công kích.
MC Phương Uyên nêu vấn đề khi nhiều tài khoản công kích trên mạng hiện nay lại đến từ các bạn trẻ, thậm chí ở lứa tuổi học sinh cấp 2, cấp 3 – những người đôi khi còn nhỏ tuổi hơn con cái của “nạn nhân”. Diễn viên Trà Ngọc nhận định, việc dùng tài khoản ảo cho thấy một số người thiếu cảm giác an toàn khi bộc lộ tính cách ngoài đời thực, nên chọn không gian mạng để trút bỏ cảm xúc. Những lời lẽ độc hại, nếu lặp lại nhiều lần, dễ trở thành thói quen xấu, nuôi dưỡng nhân cách lệch lạc, khiến người trẻ coi việc phán xét, thoá mạ người khác là điều hiển nhiên. Nữ diễn viên cũng chỉ ra yếu tố “đám đông” góp phần làm sự việc trầm trọng hơn. Một bình luận tiêu cực nếu được nhiều lượt “like” hay chia sẻ có thể tạo cảm giác rằng đó là ý kiến được đồng tình rộng rãi, dù thực chất không hề mang tính xây dựng.
Từ góc nhìn chuyên môn, Tiến sĩ Tô Nhi A phân tích, hành vi tấn công người khác phản ánh nhu cầu bộc lộ của cá nhân, chứ không phụ thuộc vào độ tuổi. Tiến sĩ nhấn mạnh, phẩm giá không đi liền với tuổi tác, đời sống thực càng bất ổn, con người càng dễ tìm đến thế giới ảo để trút giận. Theo Tiến sĩ, phòng ngừa vẫn quan trọng hơn chữa trị: mỗi người cần cân nhắc kỹ trước khi để lại bình luận, bởi mạng xã hội không hề an toàn tuyệt đối và hành vi tiêu cực có thể bị truy dấu. Nếu chẳng may trở thành nạn nhân, cách tốt nhất là biết quản lý cảm xúc, tạm ngưng mạng xã hội, tìm sự chia sẻ từ người thân và tập trung vào đời sống thực. Quan trọng hơn cả là nhìn nhận rõ đúng sai của bản thân để rút ra bài học, thay vì chìm trong khủng hoảng.
Câu chuyện thứ hai của một khán giả nữ gửi thư về cho chương trình. Theo chia sẻ, em gái của chị là sinh viên năm cuối, từng rơi vào cú sốc lớn khi người yêu cũ sau chia tay đã tung những hình ảnh thân mật của hai người lên mạng xã hội kèm lời lẽ xúc phạm, cho rằng cô không chung thủy. Ban đầu, cộng đồng mạng bày tỏ sự cảm thông và lên tiếng bảo vệ cô gái. Nhiều hội nhóm còn lan tỏa hashtag phản đối hành vi xâm phạm đời tư, lên án chàng trai kia gay gắt. Nhưng chỉ vài ngày sau, một tài khoản ẩn bất ngờ công bố loạt tin nhắn riêng tư giữa hai người, trong đó có đoạn cô gái dùng những lời lẽ nặng nề, thậm chí chửi bới. Lập tức, dư luận quay ngoắt thái độ: từ nạn nhân, cô gái bị biến thành đối tượng chỉ trích, bị cho là “không vừa” và đáng bị phán xét. Một số người thậm chí còn phát trực tiếp để chửi mắng cô dù chưa từng tiếp xúc ngoài đời. Sự xoay chiều quá nhanh khiến cô sinh viên suy sụp, học hành dang dở, xấu hổ đến mức muốn bỏ học và xóa sạch tài khoản cá nhân. Trong cơn bế tắc, cô chỉ biết khóc và tự hỏi: “Tại sao họ còn lôi cha mẹ em ra chửi? Cha mẹ em có tội tình gì đâu?”, thậm chí cô từng nghĩ đến việc “biến mất để khỏi áp lực”.
Trước tình huống này, Tiến sĩ tâm lý Tô Nhi A khuyên người chị hãy luôn ở bên cạnh, quan sát để em gái không có những hành động dại dột, bởi sự hỗ trợ tinh thần kịp thời là điều quan trọng nhất. Diễn viên Trà Ngọc thì chỉ ra rằng, hiện nay trên mạng xã hội, những câu chuyện tình cảm đổ vỡ thường bị đẩy thành “chuyện chung của xã hội”. Ban đầu cộng đồng đứng về một phía, sau đó lại “quay xe” khi có thêm thông tin, và vòng lặp này tạo nên sự quá tải tiêu cực. Cá nhân nữ diễn viên thường chọn cách lướt qua, tránh tiếp xúc quá nhiều với những nội dung dễ gây mất niềm tin. Với trường hợp của cô sinh viên, Trà Ngọc cho rằng lẽ ra câu chuyện chỉ nên được giải quyết giữa hai người, thay vì để cộng đồng mạng can thiệp và đẩy thành một cuộc khủng hoảng.
MC Phương Uyên đặt vấn đề: điều đáng lo hơn cả là hình ảnh cá nhân của cô gái đang bị xâm phạm, vậy đâu là cách tháo gỡ? Trước câu hỏi này, Tiến sĩ Tô Nhi A khẳng định, giải pháp đúng đắn nhất là nhờ đến cơ quan chức năng và pháp luật. Xã hội đã có quy định bảo vệ quyền riêng tư, nhưng nhiều người quên mất điều đó mà để mặc mạng xã hội chi phối. Vấn nạn không chỉ nằm ở một cá nhân bị hại, mà còn đặt ra trách nhiệm chung cho cộng đồng trong việc sử dụng mạng văn minh.
Diễn viên Trà Ngọc bổ sung rằng, nhiều bạn trẻ ngày nay quá phấn khích với những “drama tình cảm” trên mạng. Những câu chuyện chia tay, cãi vã, tung bằng chứng… trở thành “món ăn” được quan tâm mạnh mẽ, không chỉ với nghệ sĩ mà cả những người bình thường có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội. Sự tò mò và hứng thú vô tình tiếp tay cho làn sóng tiêu cực.
Tô Nhi A lý giải thêm: mạng xã hội không phải nguyên nhân duy nhất. Trước khi Internet ra đời, con người vẫn có nhu cầu phản biện xã hội, vẫn có những “làn sóng dư luận” trong đời sống thường ngày. Điểm khác biệt là nay đám đông có thể tụ họp dễ dàng hơn, hình thành các nhóm “anti”. Điều này phản ánh một thực tế: nhiều người thiếu chất liệu sống thật, nên tìm cách tham gia vào dòng chảy thông tin để lấp đầy khoảng trống. Những người dễ bị cuốn vào “đám đông” thường là giới trẻ còn thiếu trải nghiệm, hoặc những người rảnh rỗi, thiếu sự cân bằng trong cuộc sống. Đó là lý do phản biện xã hội trên mạng là điều “buộc phải có”, nhưng giá trị thông tin cần được nhìn nhận cẩn trọng.
Tiến sĩ cũng nhấn mạnh: “Không có lửa thì sao có khói”. Nếu mỗi người tự biết bảo vệ hình ảnh của mình, không dễ dãi trong việc để lộ những hình ảnh nhạy cảm, thì sẽ không sợ bị đem đi phát tán. Tiến sĩ thẳng thắn nhìn nhận, dù hành vi tung ảnh đời tư vi phạm pháp luật và đáng bị lên án, thì bản thân nạn nhân cũng cần học cách tự bảo vệ, không trao cho người khác cơ hội xâm hại quyền riêng tư của mình. Trong thời đại công nghệ và AI phát triển, việc dựng ghép, cắt nối thông tin ngày càng phổ biến, vì vậy điều quan trọng là sự tự tin vào sự thật: nếu bản thân không làm, thì không có gì phải sợ hãi, thậm chí có thể nhờ pháp luật bảo vệ. Từ đó, rút ra một thông điệp: “Nếu bạn ổn, bạn tự rào chắn được giông gió. Còn nếu bạn không ổn, hãy coi đó là bài học để trưởng thành”. Với trường hợp của cô sinh viên, điều cần làm ngay là giúp cô tìm lại sự bình an, không rơi vào tuyệt vọng. Cuộc tấn công mạng có thể coi như một “cái kén” buộc cô phải vượt qua, để sau đó tự trưởng thành và vững vàng hơn.
Kết lại chương trình, diễn viên Trà Ngọc cho rằng những câu chuyện hôm nay cho thấy rõ tác động thật sự của lời nói và hành xử trên mạng xã hội, vốn không còn là “ảo” mà gây ra tổn thương tinh thần nặng nề cho người trong cuộc. Tiến sĩ Tô Nhi A nhìn nhận, khi đời sống đã dịch chuyển mạnh mẽ sang môi trường online, mỗi người cần ý thức văn minh và cẩn trọng gấp nhiều lần so với ngoài đời, bởi sức lan truyền và khả năng cắt ghép thông tin trên Internet nhanh, mạnh và nguy hiểm hơn rất nhiều.
Chị Em Gỡ Rối tập 38 sẽ tiếp tục phát sóng vào lúc 19h35 Chủ Nhật, ngày 21/9/2025 trên kênh VTV9. Chương trình do VTV9 phối hợp với Jet Studio thực hiện.
